Anal fissür (çatlak), kalın bağırsak ve anal bölge (makat) çevresindeki damarların çatlamasıyla oluşur. Genellikle yoğun bir kabızlıkla (konstipasyon) makatta oluşan küçük çatlağın zaman içinde o bölgedeki kasların kasılmasına sebep olarak dayanılmaz ağrı oluşturması şeklinde seyreder. Hamilelik ya da doğum ile provoke olabilir. Anal bölgede dışkılama sırasında yırtılır tarzda şiddetli ağrı ile karakterlidir. Makatta makat çatlak 2 guruba ayrılır:
Yeni oluşmuş (akut anal fissür): Bu dönemde sadece dışkılama sırasında acı olur hasta tuvaletten çıktığında rahattır.
Müzminleşmiş (kronik anal fissür): Bu dönemde tuvaletten çıktıktan sonra ağrı saatlerce devam ediyordur.
Çatlama olduktan sonraki 2-4 hafta süresince akut yani yeni olarak değerlendirilir ve uygun tedavilerle % 50 ihtimalle düzelir % 50 ihtimalle müzminleşir. Tuvaletten çıktıktan sonra 1-4 saat ağrısı devam ediyorsa bu müzminleştiğini gösterir ve tedavi şeklinin değiştirilmesi gerekir çünkü kremlerle düzelme ihtimali kalmaz.
Anal Fissür Nedenleri
Sert ve katılaşmış dışkının anüsten çıkımı sırasında yaptığı yırtık, anal fissüre neden olur. İshal ve anorektal bölgenin inflamasyonu (iltihaplanması) da, anal fissürün oluşmasının diğer nedenidir. Şiddetli ve uzun süren ishal de mukozanın zorlanmasına ve çatlak oluşmasına sebep olabilir. Hamilelik döneminde bebeğin uyguladığı basınçla birlikte makat bölgesinde zorlanma oluşabilir. Zorlanarak yapılan lağman veya anüsten içeri sokulan sert bir cisimde (prostat kontrolünde kullanılan ultrason çubuğu gibi.) anal fissür oluşmasına sebep olabilmektedir.
Anal Fissür Belirtileri ve Tanısı
Ağrı: En önemli bulgusu dışkılama esnasında makatı cam çiziyormuş hissi ve tuvalet sonrası 1-5 saat süren kramp şeklinde makat ağrısıdır. Haftalar içinde çatlağın olduğu alanada küçük bir meme oluşurki bu müzminleştiği yönünde bulgudur ve artık kremlerle düzelmeyeceği anlamına gelir. Bu dönemde hasta acı korkusuyla tuvalete gitmeye korkar.
Kanama: Genellikle az miktarda parlak, kırmızı kanamadır ve tuvalet kağıdında görülebilir veya damla damla kanama olabilir.
Şişme: Fissürün dış kenarında şişme sonucu cilt kabartısı gelişebilir. Makat bölgesinin temizliği sırasında fark edilebilir.
Kaşıntı: Fissürün ardışık olarak iyileşip tekrar açılması sırasındaki akıntı kaşıntıya yol açabilir.
Tedavi için genel cerrahi uzmanına başvurmak gerekir. Yapılacak muayene ile tanı rahatlıkla konur. İlk etapta endoskopik kontrol ağrı nedeniyle yapılmaz.
Anal Fissür Tedavisi
Tedavide önceleri kremler kullanılır ancak kronikleştikten sonra hastanın kendi kullanacağı ilaçlarla düzelme ihtimali yok diyecek kadar azdır. Anal fissürde tuvalet sonrası 1-8 saat devam eden ağrı hastalığın kronikleştiğinin en belirgin bulgusudur. Makat spazmı sebebiyle olan bu durum artık kremlerle tedavi edilemeyeceğini gösterir.
Fissür ameliyatında (sfinkterotomi) başarı % 99 civarındadır. Ameliyatta makattaki yırtığın iyileşmesini engelleyen kasılmış kas kesilerek gevşetilir. Kas yani makat gevşeyip rahatlayınca çatlak kendiliğinden düzelir.