Fistül (perianal fistül – makatta akıntı ), makata 2-5 cm mesafede kalın barsak ve deri arasında iki ucu açık boru şeklinde bir kanal (boşluk) oluşması halidir. Barsak son kısmındaki dışkıyla kanalın iç deliği kirlenir bu da dış delikten sürekli iltihap akmasına neden olur. Anal fistülün karakteristik özelliği, bağırsak ve deri arasında sürekli apse ve iltihaplanmaların görünmesidir. Hastalığın kronikleşmiş şekillerinde ise hastanın dışkısı iltihaplı olur ve bu çok tehlikelidir.
Anal fistüller, anal kanaldaki yerleşim yerine göre sınıflandırılırlar:
İnter sfinkterik fistül (%59): İç makat kası (internal anal sfinkter) ile intersfinkterik boşluğa (iç ve dış makat kası arası) ve oradan da perine adı verilen makat derisine uzanır.
Trans sfikterik fistül (%30): İç makat kası (internal anal sfinkter) ile dış makat kası (eksternal anal sfinkter) arasında alçakta seyredip iskio-rektal çukura açılır ve oradan da perine adı verilen makat derisine uzanır
Supra sfikterik fistül (%10): İntersfinkterik boşluktan yukarında pubo-rektal kas (leğen kemiği tabanındaki kas) aracılığı ile iskio-rektal boşluğa ve oradan da perine adı verilen makat derisine uzanır.
Ekstra sfikterik fistül (%1): Perine adı verilen makat derisinden levator ani kasına (leğen kemiği tabanını saran kas) ve oradan da rektum adı verilen bağırsağa uzanır.
Anal Fistül Belirtileri ve Tanısı
Hastalar genelde makatta akıntı şikayeti ile müracat ederler. Akıntı çoğu kez iltihaplı ve kötü kokuludur. Bazen kanlı akıntı görülebilir. Akıntının olduğu ciltten hafif kabarık zaman zaman kanayan çıkıntı oluşabilir.Akıntının olduğu dış deliğin tıkanmasını takiben apse gelişmesi görülebilir ve makat civarında ağrıya sebebiyet verir.
Makat fistülü tanısı ağırlıklı olarak genel cerrah’ın detaylı makat muayenesi sırasında konulur. Muayene sırasında makat fistülünün makat kanalı içinde yer alan iç ağzını görebilmek amacı ile sıklıkla anoskopi tetkiki yapmak gerekir. Tedavinin şekillenebilmesi için fistülün tip tayini mutlaka yapılmalıdır. Makatta şişlik, ağrı ve kızarıklık görülmesi makat apsesi yönünde yorumlanır.
Anal Fistül Tedavisi
Anal fistül iltihaplı bir hastalık olduğu için bu hastalığın kesin tedavisi cerrahi müdahaleden geçer. Tedavide başarı için fistül tip tayini ve cerrahın tecrübesi çok önemlidir. Tedavide ana ilke hastada var olan enfeksiyonu olabildiğince erken aşamada yok edebilmek ve olası riskleri en aza indirgeyebilmektedir. Yani asıl hedef iç-dış ağızlar ile makat kasları arasında seyreden enfekte tünelin ortadan kaldırılması hedeflenir. Tedavisiz kalan semptomatik fistüllerde zaman içinde yeni apse atakları oluşabilir. Bu apse atakları ise yeni yan-kör tünelciklerin gelişimi,ilerlemeye sebebiyet verebilir.